KHÔNG NÊN QUI ĐỊNH PHẠT TIỀN LÀ HÌNH PHẠT CHÍNH (Bài viết)

Ngày 12-08-2015, Cổng thông tin điện từ của Chính phủ tiếp tục đăng bài viết thứ 3 của Đoàn Công Thiện trong mục góp ý Dự thảo sữa đổi Bộ luật hình sự, mời các bạn xem toàn văn dưới đây.
-------------------
KHÔNG NÊN QUI ĐỊNH PHẠT TIỀN LÀ HÌNH PHẠT CHÍNH
14:35, 12/08/2015
(Chinhphu.vn) – Nếu duy trì phạt tiền là hình phạt chính, khi áp dụng, nó sẽ tác động trực tiếp đến đời sống của những người không phải là người phạm tội. Đây là vấn đề nên được xem xét trong Dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi.

Bộ luật hình sự đầu tiên ban hành năm 1985, hình thức phạt tiền đã được đưa vào với tư cách là một loại hình phạt và tiếp tục được qui định trong các lần sửa đổi tiếp theo sau này. Hình phạt tiền được qui định thành hình phạt chính và hình phạt bổ sung, chủ yếu áp dụng cho các tội danh phát sinh từ trật tự quản lý kinh tế, trật tự công cộng, trật tự quản lý hành chính và một số tội phạm  khác. Về mặt thực tiễn, các cơ quan tiến hành tố tụng đã áp dụng trong nhiều vụ án đem lại những hiệu quả nhất định trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm.

Nghiên cứu nguồn gốc từ xa xưa cho thấy: bản chất của hình phạt mà các nhà nước phong kiến đặt ra là dùng các biện pháp cơ học tác động nhằm vào thân thể (làm chết, gây thương tích, gây đau đớn) và tước quyền tự do cá nhân của người bị qui kết phạm tội. Khi xã hội phát triển tiến bộ, các hình phạt nhằm vào thân thể con người được giảm đi hoặc được thay thế bằng các hình thức khác phù hợp hơn trong đó có phạt tiền.

Phân tích nội dung khái niệm hình phạt (điều 30 sữa đổi, điều 26 Luật cũ) cho thấy phạt tiền không thể xem “là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất” bởi lẽ nó chỉ tác động vào lợi ích vật chất có ý nghĩa tước đoạt giá trị tài sản (giá trị này vẫn tái tạo được), nhưng không hạn chế đến quyền tự do cá nhân, một quyền đương nhiên mà con người được hưởng, điều này cho thấy tính trừng trị, tính răng đe không cao.

Mặt khác cần phải xem xét đến, đó là: nếu duy trì phạt tiền là hình phạt chính, khi áp dụng, nó sẽ tác động trực tiếp đến đời sống của những người không phải là người phạm tội. Ta lấy tội “cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh” (điều 134 sửa đổi) làm ví dụ.

Theo điều luật nói trên thì người phạm tội có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đến 50 triệu đồng. Nếu người phạm tội là thành viên trong một gia đình thì rõ ràng số tiền bị phạt sẽ là gánh nặng cho gia đình, trong khi những thành viên khác không hề có lỗi. Hoặc phạt tiền đối với Pháp nhân cũng vậy: nếu Pháp nhân là một Doanh nghiệp cổ phần, thì việc phạt tiền sẽ tác động đến quyền lợi của các cổ đông, là những người không tham gia điều hành doanh nghiệp, không có lỗi khi Pháp nhân phạm tội (vấn đề pháp nhân phạm tội, người viết sẽ có bài riêng).

Từ những điều phân tích trên đây, thiết nghĩ: vấn đề phạt tiền chỉ nên giữ lại làm hình phạt bổ sung, bỏ qui định hình phạt chính là phạt tiền và đưa vào Bộ luật với tư cách là biện pháp thay thế cho một số loại tội phạm như: nộp tiền thay thế cho một số tội danh thuộc loại vô ý phạm tội, hay nộp tiền thay cho thời gian cải tạo tập trung hoặc cải tại tại chỗ (xem bài tiếp theo về biện pháp thay thế).